روش پیشگیری اورژانس از بارداری (Emergency contraception

توضیح روش: روش پیشگیری اورژانس از بارداری (Emergency contraception)، روشی است که خانم ها با استفاده از آن می توانند درصورت استفاده نکردن از روش های مطمئن پیشگیری از بارداری و یا هرموردی که احتمال بارداری ناخواسته پس از تماس جنسی را داشته باشد، تا 120 ساعت از بارداری پیشگیری کنند. این روش توسط کارکنان بهداشتی آموزش دیده ارایه میگردد. بدلیل درصد بالاتر شکست این روش و مداوم نبودن مصرف آن در مقایسه با سایر روش های مطمئن، فقط باید در موارد مشخص از آن استفاده کرد.

مکانیسم عمل: دقیقا معلوم نیست، ولی در موارد زیر تقسیم بندی می شود:. . . .

1.       پیشگیری از تخمک گذاری

2.      تاخیر در تخمک گذاری

3.      اختلال در اندومتر

4.      اختلال در نفوذ اسپرم

5.      اختلال در حرکت لوله ها

6.       اختلال در لقاح

شایان ذکر است که در اغلب موارد مجموعه ای از این مکانیسم ها مانند اختلال در تخمک گذاری و تغییر موکوس سبب کاهش قدرت نفوذ اسپرم و کمتر شدن احتمال لقاح می شود.

اثر بخشی:اثربخشی روش اورژانس پیشگیری از بارداری با قرص های لوونورجسترل حدود 99% و با استفاده از قرصهای ترکیبی، حدود 97% و میزان حاملگی با استفاده از این روش درصورت استفاده از قرص های لوونورجسترل (0.75 میلی گرم لوونورجسترل در هر قرص) حدود 1% و با استفاده از قرص های ترکیبی حدود 3% گزارش شده است. اثربخشی این روش با فاصله زمانی تماس جنسی تا آغاز استفاده از روش ارتباط قابل توجهی دارد. هر چقدر فاصله زمانی تماس جنسی تا آغاز استفاده از روش کوتاه تر باشد، اثربخشی آن بیشتر خواهد بود.

عارضه ها و چگونگی برخورد با آن ها: تهوع واستفراغ حین مصرف: میزان تهوع و استفراغ با استفاده از قرص های ترکیبی به ترتیب حدود 50% و 20% بوده که این عوارض با استفاده از قرص های لوونورجسترل به حدود 20% و 6% کاهش می یابد. بهتر است قبل و 6-4 ساعت پس از مصرف هر دوز ec از یک داروی ضد تهوع مانند دیمن هیدرینات یا دیفن هیدرامین استفاده شود. قرص دیمن هیدرینات 50-25 میلی گرم 4-3 بار در روز یا قرص (شربت) دیفن هیدرامین 50-25 میلی گرم (4-2 قاشق غذاخوری کوچک) که مصرف دوز اول آن نیم ساعت قبل از خوردن قرص ec و دوزهای بعدی (درصورت نیاز) با فاصله های 6 ساعته پس از آن است، در کاهش شدت تهوع و استفراغ موثر است.

1.اختلال قاعدگی: ممکن است که قاعدگی بعدی چند روز زودتر یا دیرتر آغاز شود، طول مدت آن تغییر یافته و تغییر در مقدار خونریزی ایجاد شود. فرد باید در مورد بی خطر بودن این مسئله آگاهی داشته باشد.

2.سردرد و سرگیجه.

موارد منع مصرف: تقریبا همه افراد می توانند از این روش استفاده کنند. موارد منع مصرف استفاده از این روش برای انواع قرص های در دسترس به شرح زیر است:

قرص لوونورجسترل	قرص های ترکیبی
پورفیری حاد فعال بیماری فعال و شدید کبد درحال حاضر بارداری (بدلیل بی اثر بودن و نه خطر برای جنین) خونریزیهای غیرطبیعی و تشخیص داده نشده دستگاه تناسلی	بارداری (بدلیل بی اثر بودن و نه خطر برای جنین) موارد منع مصرف استروژن، میگرن کلاسیک، ترومبوز وریدهای عمقی(dvt)

افرادی که می توانند از این روش استفاده کنند: دقت در این نکته بسیار مهم است که این روش نباید مورد استفاده دائم قرار گیرد و لازم است که کاربرد آن درصورت وجود تماس جنسی محافظت نشده، به موارد خاص زیر محدود گردد:

§      استفاده نکردن از کنتراسپتیوها

§      تجاوز

§      وجود شرایط نشان دهنده استفاده نادرست یا شکست روش پیشگیری از بارداری همراه با داشتن تماس جنسی مانند:

1.       پارگی کاندوم

2.       خارج شدن کاندوم

3.       فراموشی خوردن قرص ترکیبی برای سه نوبت

4.       فراموشی خوردن قرص شیردهی به مدت بیش از سه ساعت[1][1]

5.       تاخیر بیش از دو هفته در تزریق آمپول dmpa

6.       تاخیر بیش از سه روز در تزریق آمپولهای ترکیبی

7.       استفاده نادرست از روش طبیعی

8.       خروج iud در زمانی بجز دوران قاعدگی

9.       استفاده از روش طبیعی یا منقطع با شک به تماس جنسی که می تواند منجر به بارداری گردد.

زمان شروع و چگونگی استفاده از ec: اگر بیش از 120 ساعت از زمان نزدیکی مشکوک نگذشته باشد (مصرف اولین دوز این روش باید حداکثر در فاصله زمانی 120 ساعت از تماس جنسی مشکوک صورت گیرد)، داوطلب می تواند با کاربرد یکی از روش های زیر از حاملگی ناخواسته جلوگیری کند:

1. قرص لوونورجسترل، دو عدد یک جا در اولین فرصت،

2. قرص ld، 4 عدد در اولین فرصت وچهار عدد 12 ساعت بعد،

3. قرص تری فازیک، 4 عدد قرص سفید در اولین فرصت و چهار عدد قرص سفید 12 ساعت بعد ( قرص های مرحله سوم).

نکته: درموارد تجاوز جنسی، خدمتec به فرد ارائه شده و سپس ارجاع به مراکز تخصصی برای بررسی ازنظر stis و مسایل دیگر توصیه می گردد.

تذکرهای حین مصرف:

1. باید قرص ها در اولین فاصله زمانی ممکن پس از تماس جنسی محافظت نشده خورده شود تا بهترین اثربخشی را ایجاد نماید.  بهتر است که قرص ها باشکم خالی خورده نشود

2. درصورت استفراغ تا دو ساعت پس از استفاده از روش، خوردن مجدد قرص ها ضروری است.

3. حداکثر دفعات مجاز استفاده از این روش در هر سیکل قاعدگی یک بار است. آموزش کاربرد صحیح این روش ضروری بوده و باید تاکید شود که این روش می بایست در حداقل دفعات ممکن در طول دوران باروری استفاده گردد. مجاز بودن مصرف یکبار از این روش در هردوره قاعدگی دلیلی برتایید مصرف آن درهردوره قاعدگی به عنوان روش پیش گیری از بارداری نیست.

4. اثربخشی این روش با استفاده از فنی تویین و ریفامپین کاهش می یابد. در صورت استفاده همزمان از این داروها باید مصرف قرص لوونورجسترل به میزان 100%  (در هر دوز دوعدد) افزایش یابد.

5. با توجه به اینکه افزایش تعداد تماس های جنسی بدون محافظت، اثربخشی روش را کاهش و احتمال حاملگی را افزایش می دهد، یک خانم نباید در صورت داشتن چند تماس جنسی محافظت نشده در طول یک دوره قاعدگی، چند بار از روش پیشگیری اورژانس از بارداری استفاده نماید و براساس موارد مطروحه در بند 3، استفاده از این روش در هر دوره قاعدگی فقط برای یک نوبت مجاز خواهد بود.

دلایل اختصاصی مراجعه به مرکز ارائه خدمت: این روش می تواند باعث تغییر در زمان قاعدگی بعدی شود. معمولا این تغییرات کم بوده و قاعدگی چند روز زودتر یا دیرتر اتفاق می افتد. اگر تاخیر قاعدگی بیش از 7 روز شود، باید احتمال بارداری را در نظر داشت. در این صورت بررسی فرد و معرفی برای انجام تست بارداری (ترجیحاβ-hcg) ضرورت دارد. حاملگی هم زمان با روش: با توجه تراتوژن نبودن این روش برای جنین، در صورت وقوع حاملگی، نیازی به ختم آن نخواهد بود

---

وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی