دکتر کیمیاقلم: میزان مصرف هروئین در زنان معتاد نگران کننده است.

جامعه زنان، جامعه پیچیده ای است. نقش هایی که زنان در طول زندگی خود دارند از نقش های مردان پیچیده تر و حساس تر و شاید مهم تر باشد. به همین دلیل هر عاملی که مربوط به این جامعه می شود، اهمیت ویژه و خاص خودش را خواهد داشت اعتیاد هم از این امر مستثنا نیست و گرفتاری این جامعه به اعتیاد، معضلات و مشکل های مربوط به خود را ایجاد خواهد کرد. اعتیاد در زنان از جهت علل اعتیاد، شیوع، سیر بیماری، پاسخ به درمان و تاثیر بر جامعه اختلاف بارز آماری با مردان دارد.  در مقام مقایسه، شما اعتیاد زنان را خطرناک تر می دانید یا اعتیاد مردان را؟

اینها بخشی از پاسخ دکتر پونه کیمیاقلم، روان پزشک و درمانگر اعتیاد، به سوال من است؛ . . . . .

اینکه آیا اعتیاد در زنان آنقدر ویژگی های منحصر به فرد دارد که به آن به عنوان یک موضوع مستقل نگاه کنیم؟ ادامه این گفتگو را باهم می خوانیم.

ـ آسیب های اعتیاد زنان را باید به ۲ دسته تقسیم کرد. آسیب اول به خود فرد و دیگری به شبکه اطراف و جامعه فرد مبتلا برمی گردد. اعتیاد در زنان برای خود فرد بسیار مخرب تر از اعتیاد مردان است. زن مصرف کننده در فرهنگ ما به راحتی از خانواده و دوستانش طرد می شود . علاوه بر این، زنان با توجه به مشکل درآمد و توانایی برای به دست آوردن مواد مخدر از راه های دیگر گاهی تن به کارهای ضداخلاقی می دهند و به راحتی مورد استفاده سودجویان قرار می گیرند که مسلما این باعث افزایش تخریب آنها می شود و برگشت آنها به زندگی سالم را سخت تر می کند.

▪ آیا اعتیاد می تواند جنبه های عاطفی زندگی یک زن را هم تحت الشعاع قرار بدهد؟

ـ بله؛ زن به عنوان نگهدار کانون خانواده و مسوول اصلی تربیت فرزند، وظیفه مهمی را در انسجام خانواده دارد. زندگی خانوادگی این افراد معمولا آشفته و گسیخته است. طلاق در این خانواده ها شایع تر است. زنان مصرف کننده معمولا مادران قابلی نیستند یا اینکه توانایی های خود را به مرور زمان از دست می دهند. فرزندان در معرض مشکلات روحی و سوء رفتارهای مختلف هستند.

زنان مبتلای باردار نیز درمعرض خطراتی برای خود و فرزندشان هستند. با توجه به این نکات به نظر می رسد که اعتیاد یک زن به مراتب بیشتر از مرد می تواند آسیب رسان باشد و نیازمند توجه ویژه ای است. ـ آمار دقیقی از میزان جمعیت زنان معتاد در کشور وجود ندارد اما براساس برخی پژوهش ها، ۹/۶ درصد از معتادان کشور را زنان تشکیل می دهند. وزارت بهداشت نیز در آمار خودش در مورد زنان معتاد از رقم ۱ زن معتاد به ازای ۸ مرد معتاد گزارش می دهد. برخی گزارش ها هم بر این امر تاکید دارد که در مقابل هر ۱۰۰ مرد معتاد ۷ زن معتاد در کشور وجود دارد. به طورکلی، با توجه به آمارهای گوناگون ارایه شده، هرچند غیر دقیق، می توان جمعیت زنان معتاد به مواد را در کشور بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار نفر (یعنی ۶/۰ تا ۸/۰ درصد) تخمین زد. بدیهی است رقم واقعی مصرف کنندگان مواد اپیوییدی (شبه تریاک) بسیار بالاتر است. میزان مصرف هرویین در معتادان زن در حد نگران کننده ای است و تعداد زنان مصرف کننده مواد تزریقی در کشور ۴ تا ۹ هزار نفر تخمین زده می شود. به نظر می رسد مصرف حشیش در جمعیت عمومی زنان بالغ، شایع نباشد. با وجود این آمار و اطلاعات پراکنده و مقدماتی، دیگر نمی توان به راحتی گفت جمعیت اندکی از زنان گرفتار مواد مخدر و پیامدهای آن هستند.

▪ تا یک دهه قبل شاید کمتر در بخش های زنان و زایمان به زنان بارداری برمی خوردیم که معتاد باشند اما امروزه تقریبا در بخش زنان و زایمان مراکز درمانی می توان چند مورد این چنینی یافت. چرا به اینجا رسیده ایم و چگونه باید آسیب های این مساله را کاهش دهیم؟

 ـ در مورد اعتیاد و بارداری باید توضیح بیشتری داده شود. با توجه به الگوی رایجی که ذکر شد و اینکه اکثر زنان معتاد، متاهل اند و عمدتا در سنین باروری هستند، توجه به این موضوع از اهمیت خاصی برخوردار است. این افراد برای جلوگیری از قضاوت دیگران و حتی پزشکان، روی خود مساله اعتیاد سرپوش می گذارند و این مساله می تواند مشکلات خاصی را در دوره بارداری، زایمان و بعد از زایمان برای خود فرد، جنین و پزشک معالج ایجاد کند. در دوران بارداری، مصرف مواد مخدر می تواند باعث سقط جنین، عدم رشد مناسب جنین، مسمومیت بارداری، جدا شدن زود رس جفت و زایمان زود رس شود. با توجه به اینکه نوزاد طی بارداری با مواد مخدر مواجه بوده است و متاسفانه بدن وی با میزانی از مواد مخدر تطبیق یافته است بعد از زایمان و جدا شدن از منبع دریافت ماده نوزاد دچار علایمی می شود که بعضا این علایم می تواند باعث آزار و آسیب به نوزاد شود. با توجه به این مسایل، مادران محترم باید توجه داشته باشند که پزشک می تواند بدون قضاوت در مورد اعتیاد آنها و نگه داشتن اسرار بیمار به طی کردن بارداری مناسب کمک کند.

▪ اگر زن معتادی باردار شود، از کی باید برای ترک اعتیاد اقدام کند؟

ـ ببینید؛ در دوران بارداری به هیچ وجه توصیه به ترک و پرهیز ناگهانی از مواد مخدر نمی شود. بیمار باید تحت درمان جایگزین با داروهای مقلد مانند متادون (البته زیر نظر پزشک متخصص) قرار بگیرد و طبق دوز تجویزشده، دارویش را مصرف کند تا عوارض را کاهش دهد. باید توجه کنیم برخلاف باور عوام در مورد مصرف داروهای شیمیایی و تاثیر آن بر نوزاد، مصرف متادون هیچ گونه عوارض شناخته شده ای برنوزاد ندارد. بعد از زایمان نیز برای جلوگیری از عوارض ترک، نوزاد باید تحت درمان های مناسب و خاصی قرار گیرد.

▪ الگوی اعتیاد زنان در کشور ما چگونه است و چه تفاوتی با الگوی رایج جهانی دارد؟

 ـ به طورکلی، در جوامعی که در فرهنگ وقوانین آنها تفاوت بین زن و مرد کمتر دیده می شود، در الگوی مصرف مواد نیز تفاوت چندانی مشاهده نمی شود. در ایران، قضیه تا حدودی متفاوت است. زنان در کشور ما با نگرش خاصی وارد زندگی خانوادگی می شوند. در جامعه سنتی مرد محور خانواده است و زن باید پیرو او باشد و محیط خانه را برای آرامش او آماده سازد. در هنگام مصرف مرد، شاید خیلی از زنان حس کنند که حق اظهارنظر و برخورد جدی با همسر را ندارند. زنانی هم که از این وضعیت ناراحت هستند، تنها شکایت و گله خود را به طور مختصر ابراز می دارند و تمام تلاش خود را در جهت کمک به ترک همسر به کار می برند و معمولا مساله اعتیاد همسر تنها در محیط خانه محفوظ نگه داشته می شود و جدایی از همسر، انتخاب اول نیست. زندگی با فرد معتاد، ناآگاهانه زن را در معرض اعتیاد قرار می دهد. مصرف کنندگان برای جلوگیری از شکایت های همسران خود، آنها را در اعتیاد خود شریک می سازند یا اینکه مواجهه با مواد مخدر به طور مزمن، زنان را به مواد وابسته می سازد. الگوی مصرف مواد مخدر در کشور ما زن متاهلی است که همراه با همسر معتادش مصرف می کند. متاسفانه پیش آگهی ترک این زنان نیز بدون ترک همسرانشان اصلا خوب نیست.

دکتر نیما سیفی مقدم

منبع  : سایت تبیان زنجان