تامین اجتماعی و رفاه اجتماعی در ایران باستان

چندی پیش در کامنت یکی از دوستان که به نام فعال تامین اجتماعی نامش ثبت شده بود , در اظهار نظرش در مورد یک مقاله آورده بود که تامین اجتماعی یک مفهوم وارداتی است مثل اتومبیل؟؟؟؟ همین مطلب سبب شد که در حد دانش کم و حوصله کمترم در این روزها, یادداشتی را تحت عنوان تامین اجتماعی و رفاه در ایران به نگارش دربیاورم, لذا با فشار بر حافظه تاریخی خودم و مطالعه و تقلب از سایتها و کتابها , اندک توشه ای جمع کردم که شاید به درد همه فعالان تامین اجتماعی بخورد:..........  

اول از همه اینکه مفهوم رفاه و تامین اجتماعی دو موضوع کاملا بهم پیوسته هستند و رفاه بر خلاف تعاریفی که خیلی ها در ذهن خود دارند به معنای خوردن و خوابیدن و کمتر کار کردن نیست بلکه به مفهوم توسعه و عمران و ابادانی و رعایت حقوق شهروندی و ..... می باشد و تامین اجتماعی در جامعه ای که از نظر رفاه اجتماعی مورد توجه کافی قرار نگیرد به خودی خود چندان مطلوب تمی باشد؛ مثلا تصور کنید که در کشوری که بازنشستگی باشد و حقوق مکفی هم باشد اما برق و آب لوله کشی و جاده نباشد و یا مفاهیمی چون عدالت و برابری و ....تعریف شده نباشد, در چنین کشور قطعا رفاه وجود نخواهد داشت لذا تامین اجتماعی و رفاه اجتماعی باید توامان باهم باشند.

در تاریخ ایران باستان در زمان کوروش پادشاه عادل ایرانی مفاهیم تامین اجتماعی و رفاه اجتماعی به دقت مورد بررسی  قرار گرفته  و حاکمیت در اجرای آن بسیار کوشا بوده است. در الواح به دست آمده در دوران هخامنشیان در تخت جمشید مسائل مهمی در باب رفاه اجتماعی یافت می شود که عبارتند از:

1-    توسعه راههای زمینی و دریایی و ساخت راهها و بنادر و ...

2-    باب کردن عوارض برای کشتی های خارجی و داخلی برای عبور از تنگه های دریایی با تاکید بر اینکه این عوارض نباید ناعادلانه باشد و باید در حدی باشد که صرفه و صلاح کشتیبان ها رعایت شود

3-    توسعه سیلوها و انبار نمودن صحیح غلات برای در امان بودن از قحطی و خشکسالی

4-    توسعه قناتها.... ( پولیوس مورخ یونانی درکتاب تاریخ خود اورده است که : پارسیان امتیاز آسیاب را برای 5 نسل به کسی می داند که بتواند اب را به جایی که قبلا ابیاری نمی شد برساند)

5-    استخدام کارمند برای نگهداری و تعمیر راهها و جاده ها, برای مسافرین برای اینکه بتوانند در بین راه از کمکها و مساعدتهای دولتی برخوردار شوند نیز مجوزهایی صادر می شده است که در این مجوزها مبدا و مقصد سفر و هویت افراد و مقدار جیره ای که باید بین راه به این افراد پرداخت می شده است امده بود.

6-    تلاش در تامین امنیت و ایجا مسافرخانه ها و کاروانسراها و ....

7-    توجه به آزادی های دینی و اعتقادی

8-    کوروش اولین گروه بازرسان سلطنتی را بوجود آورد و تحت عنوان ًچشم و گوش شاهً اینان را در ساتراپها مستقر نمود تا مانع از ظلم و ستم به مردم شود و جلوی فساد دستگاه حکومتی را بگیرد ( ایران به 30 ساتراپ یا همان ایالت امروزی تقسیم شده بود که هر ساتراپ منطقه ای را شامل می شد که به لحاظ فرهنگی و زبان و ... مردمانی مشابه داشت)

9-    گمرک برای اولین بار در زمان داریوش اول بنا نهاده شده بود و تمامی کالاهای وارداتی و صادراتی مشمول عوارض بودند.

10-در این دوره عموم مردم از آموزش و تحصیلات برخوردار بودند و هیچ مانعی برای کسب آموزش وجود نداشت.(برخلاف دوره ساسانیان) در این دوره عموم جامعه از آموزش برخوردار بودند و البته در این دوره مرفهین و اشراف از آموزشهایی برخوردار بودند که عموم جامعه از آن برخوردار نبودند ولی آموزشهای پایه برای همکان بود تا افراد را برای کشور تبدیل به فردی مفید و دلیر و خردمند کنند. درپندنامه  " آذر باد ما را اسپندان " آماده است : اگر تو را کودک خردسالی بود او را به مدرسه بفرست زیرا افروغ دانش چون دیده بینا و روشن است.

11-ایام بسیاری از روزهای سال را به دلایل مختلف به جشن و شادی اختصاص می دادند و به این ترتیب شادمانی جزئی از زندگی مردم بود

و اما در حوزه تامین اجتماعی

1-    بیمه کارگران با پرداخت یک هشتم از حقوق در حق صندوقی برای این منظور

2-    بیمه از کارفتادگی

3-    مساعده  به کارگرانی که از حقوق کفی برخوردار نبودند

4-    مرخصی زایمان و مزایای آن به زنان

اینها بخشی از تاریخ کشورماست و در بعد از آمدن اسلام نظام بیت المال و مالیات های وضع شده و نیز نظام خمس و زکات و قف بوجود آمد که تمامی اینها برای ایجاد رفاه و تامین اجتماعی می توانست کمک کار باشد که متاسفانه اینگونه نشد که نشد.

                                                                                                                    مهدی اسفندیار