مروری بر مفهوم تقاضای القایی عرضه کننده:

مفهوم تقاضای القایی عرضه کننده(SID)  در بازارهای پزشکی برای سالها موضوع قابل بحثی به شمار می رفته است و از حدود 30سال پیش در متون اقتصاد سلامت مورد توجه قرار گرفته است. هدف اصلی این نوشته درک بهتر این مفهوم و عوامل موثر بر آن می باشد.....

مروری بر مفهوم تقاضای القایی عرضه کننده:

مفهوم تقاضای القایی عرضه کننده(SID)  در بازارهای پزشکی برای سالها موضوع قابل بحثی به شمار می رفته است و از حدود 30سال پیش در متون اقتصاد سلامت مورد توجه قرار گرفته است. هدف اصلی این نوشته درک بهتر این مفهوم و عوامل موثر بر آن می باشد. در حالیکه SID عموما با دیده منفی نگریسته می شود و به عنوان یک پدیده نامطلوب و ناخوشایند محسوب می شود، با این حال برخی اشکال آن ممکن است پیامدهای مثبتی نیز داشته باشد.

در اقتصاد تقاضای القایی عرضه کننده (supplier induced demand) ممکن است زمانی رخ دهد که بین عرضه کننده خدمت و مشتری یا درخواست کننده خدمت عدم تقارن اطلاعاتی وجود داشته باشد. عرضه کننده ممکن است با استفاده از اطلاعات بیشتری که دارد یک فرد را تحریک می کنند تا مقدار بیشتری از کالا یا خدمت را تقاضا نماید.

SID به انجام مراقبت یا فروش خدمت غیر ضروری به بیماران یا مراجعین به سیستم سلامت که با اعمال قدرت و سفارش افراد متخصص این سیستم اجرا می شود تقاضای القایی اطلاق می شود. مطابق با فرضیه تقاضای القایی پزشک یک پزشک می تواند بر پایه اطلاعات دارویی بیشتری که نسبت به بیمار دارد وی را مجبور کند که داروهای بیشتری را مصرف کند. لذا این عدم تقارن منجر به ایجاد مشکلاتی می گردد.

چرا SID دارای اهمیت است؟

این موضوع به طور خاص در اقتصاد بهداشت و بازارهای خدمات سلامت از اهمیت بالایی برخوردار است درجاییکه پزشکان ممکن است بیماران را به تقاضای خدمات بهداشتی تحریک نمایند که ضرورتاً لزومی ندارند. در چنین حالتی بیماران به سمت مصرف خدمات بهداشتی القا پیدا می کنند که اگر آنها اطلاعاتی مشابه پزشک داشتند مصرف نمی کردند. عمده شواهد در این زمینه به خدمات مربوط به جراحی برمیگردد. در این بخشها تقاضای القایی عرضه کننده راحت تر صورت میگیرد زیرا پزشکان توانایی بیشتری برا مداخله در تقاضا توسط بیمار دارند.

متقاعدکننده ترین حمایت برای نظریه تقاضای القایی عرضه کننده (SID) که همواره وجود داشته و باقی مانده است، این است که تقاضای القایی عرضه کننده رضایتبخشترین توجیهات را برای واقعیات عمده بازار پزشکی فراهم می آورد.به دلایل مختلف از جمله اینکه SID می تواند منجر به استفاده بیش از ضرورت منابع اختصاص یافته به خدمات بهداشتی شود و اینکه درصورت درمان نامناسب می تواند منجر به بدتر شدن وضعیت سلامت برخی از بیماران شود از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین SID می تواند کاربردهای مهمی برای اجرای سیاستگذاری سلامت داشته باشد برای مثال اگر SID فراگیر باشد منجر به تحلیل هزینه اثربخشی پاداش/قیمت به عنوان یکی از ابزارهای محدودکننده هزینه های سلامت می گردد.

فاکتورهای موثر بر گستره SID:

عوامل متعددی از تاثیرگذارنده های بازاری، رفتاری، نهادی و مقرراتی ممکن است انگیزه و یا عدم انگیزه پزشکان را برای وارد شدن و دخالت در SID فراهم کند. این عوامل همچنین در مورد بیماران دارای انگیزه یا فاقد انگیزه نسبت به مقاومت در برابر SID صدق می کند.

تقاضای القایی در نتیجه عوامل متعدد اقتصادی ، ساختاری ، عوامل بازار سلامت، رفتار دریافت کنندگان خدمت و فروشندگان آن و ... بروز می کند. تقاضای القایی اگر چه بیشتر ناظر به خدمات مشاوره ای و ارجاعی است ولی شامل ارائه خدمات اضافی و غیر ضروری توسط اولین فروشنده خدمت نیز می شود و گاهی علاقمندی به بیمار و سعی در کمک به او ، پزشک یا کارمند سیستم بهداشتی را به انجام خدمات اضافه تر و غیر ضروری ترغیب می نماید. این وضعیت می تواند با ایجاد تقاضای بیشتر تعادل عرضه و تقاضا را در بازار سلامت و پزشکی بهم زند.

اگر چه این امر سبب تحمیل هزینه های اضافی بر بیمارواتلاف وقت او می گردد گاهی با درمان ها و تشخیص های غلط باعث بروز عوارض طبی در گیرندگان خدمت خواهد شد . ضررو زیان های اقتصادی آن در سطح ملی بخصوص وقتی که دولت برای خدمات پزشکی ودارو یارانه پرداخت کند کاملاً روشن است .

یکی از این عوامل موثر خصوصیات بازار پزشکی می باشد. پتانسیل برای SID در یک جامعه تا حدودی متاثر از خصوصیات بازارهای پزشکی می باشد که به طور خاص انها را از بازارهای رقابتی متمایز می کند:

<!--[if !supportLists]-->·        <!--[endif]-->شکافهای اطلاعاتی عمده و عدم تقارنی که بیماران را به پیگیری اندرزهای پزشکی و غفلت از تصمیم گیری سوق می دهد.

<!--[if !supportLists]-->·        <!--[endif]-->ضعف محتمل در روابط بین پزشکان و بیماران.

<!--[if !supportLists]-->·        <!--[endif]-->تاثیر عدم اطمینانهای بالینی بر روی فرایندهای تصمیم گیری پزشکان.

عوامل موثر بر ایجاد تقاضای القایی :

<!--[if !supportLists]-->1-  <!--[endif]-->در آمد بیشتر توسط ارائه کنندگان خدمت

<!--[if !supportLists]-->2-  <!--[endif]-->دانش ناکافی ارائه کنندگان خدمت

<!--[if !supportLists]-->3-  <!--[endif]-->مهارت ناکافی ارائه کنندگان خدمت

<!--[if !supportLists]-->4-  <!--[endif]-->پائین بودن سطح دانش و آگاهی گیرندگان خدمت

<!--[if !supportLists]-->5-  <!--[endif]-->تبانی ارائه کنندگان خدمت در جهت فروش خدمات

<!--[if !supportLists]-->6-  <!--[endif]-->موثر نبودن سیستم نظارت بر کیفیت و استاندارد های ارائه خدمات

<!--[if !supportLists]-->7-  <!--[endif]-->کارآمد نبودن سیاست ها و استراتژی های پرداخت و جبران خدمات ارائه کنندگان خدمت

<!--[if !supportLists]-->8-  <!--[endif]-->نارسایی نظارت و کنترل شرکت های بیمه گر در پرداخت سهم بیمه

<!--[if !supportLists]-->9-  <!--[endif]-->افزایش تعداد نیروهای متخصص و ماهر و بهم خوردن تعادل عرضه و تقاضا در بازار سلامت

<!--[if !supportLists]-->10-         <!--[endif]-->نارسایی مدل های آموزشی در نظام سلامت

عوارض و مشکلات ناشی از تقاضای القایی
الف ) عوارض فردی :
- اتلاف سرمایه
- اتلاف وقت
- تحمل درد و رنج و استرس
- بروز عوارض ناشی از داروهای غیر ضروری
- بروز عوارض ناشی از عمل جراحی غیر ضروری مثل آبسه محل جراحی ، چسبندگی ، عفونت ، ظاهر بد شکل
- افسردگی ناشی از ازمان بیماری و سردرگمی

ب ) عوارض اجتماعی :
- اتلاف منابع مالی کشور بخصوص وقتی که دولت برای خدمات پزشکی یارانه پرداخت می نماید .
- بروز مقاومت میکروبی در برابر آنتی بیوتیک ها در اثر معرف نابجا
- افزایش تقاضای کاذب برای دریافت خدمات ولذا ایجاد بازار سیاه در نظام سلامت
- تراکم کار و عدم صرف وقت کافی جهت مراقبت از بیماران توسط کارکنان سلامت
- از دست رفتن فرصت برای نیازمندان به مراقبت های دارای اولویت

منابع :

 1.دکتر پوررضا ، ابوالقاسم ، ترجمه اقتصاد بهداشت برای کشورهای در حال توسعه ، ویتر ، سوفی و همکاران ، چاپ اول ، 1383

2. supplier induced demand for medical services.bickerdyke and et al.2005

2. Izumida Nobuyuki, UrushiHiroo, Nakanishi Satoshi , An Empirical study of the physician – Induced Demand Hypothesis ,‘‘Review of population and social policy ’’ , 1999 , No 8 : 11-25

3. Ian Bickerdyke , supplier –Induced Demand for medical Services , 2002